1. Căn cứ pháp lý
Điều 126 – Bộ
luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):
“Người nào vượt
quá giới hạn phòng vệ chính đáng mà gây chết người thì bị phạt tù từ 06 tháng
đến 02 năm; trong trường hợp nghiêm trọng thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.”
2. Phòng vệ chính đáng là gì?
“Phòng vệ chính
đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người
khác, của Nhà nước, tổ chức chống lại một hành vi xâm phạm trái pháp luật, gây
thiệt hại cho người có hành vi xâm phạm đó.”
Tuy nhiên:
Nếu hành vi
phòng vệ rõ ràng vượt quá giới hạn cần thiết, gây thiệt hại quá mức cho người
tấn công → bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng → có thể bị truy cứu
hình sự.
3. Cấu thành tội phạm
|
Yếu tố |
Mô tả |
|
Khách thể |
Tính mạng người khác, trong bối cảnh
có hành vi xâm phạm trái pháp luật |
|
Chủ thể |
Người có năng lực hành vi, thực hiện
hành vi phòng vệ nhưng vượt quá giới hạn |
|
Mặt khách quan |
Có hành vi phòng vệ, nhưng mức độ
phản kháng vượt mức cần thiết và gây chết người |
|
Mặt chủ quan |
Lỗi cố ý gián tiếp (biết có thể gây
chết người nhưng vẫn làm), mục đích không phải giết người mà là phòng vệ |
4. Điều kiện để cấu thành tội danh
Để bị truy cứu
theo Điều 126, phải có đủ các yếu tố:
|
Điều kiện |
Nội dung |
|
1. Có hành vi xâm phạm trái pháp luật |
Người khác có hành vi tấn công, đe
dọa tính mạng, sức khỏe, tài sản… |
|
2. Người phạm tội có hành vi phòng vệ |
Phản ứng lại để tự vệ hoặc bảo vệ
người khác |
|
3. Phòng vệ vượt quá giới hạn cần
thiết |
Gây thiệt hại quá mức (ví dụ: đánh
gục rồi tiếp tục đánh đến chết) |
|
4. Gây ra cái chết |
Người xâm phạm bị chết do hành vi
phòng vệ vượt giới hạn |
5. Mức hình phạt
|
Trường hợp |
Hình phạt |
|
Thông thường |
Tù từ 06 tháng đến 02 năm |
|
Nghiêm trọng |
Tù từ 02 năm đến 05 năm |
Nghiêm trọng thường được hiểu là gây hậu quả lớn hơn, hành vi hung bạo hơn, hoặc cố
tình lạm dụng danh nghĩa phòng vệ.
6. Phân biệt với các tình huống khác
|
Trường hợp |
Xử lý |
|
Phòng vệ chính đáng đúng mức |
Không bị xử lý hình sự |
|
Vượt quá phòng vệ chính đáng → chết
người |
Truy cứu theo Điều 126 |
|
Không có hành vi xâm phạm từ phía nạn
nhân → cố tình giết người |
Truy tố theo Điều 123 – Tội giết
người |
|
Chỉ gây thương tích (không chết) |
Có thể bị truy cứu theo Điều 136 –
Tội cố ý gây thương tích do vượt quá phòng vệ chính đáng |
7. Ví dụ thực tiễn
Ví dụ 1:
Anh A bị tên
trộm B xông vào nhà. A đánh B bằng gậy khiến B ngã gục. Sau đó, A tiếp tục đập
thêm nhiều nhát vào đầu dù B không còn khả năng phản kháng → B chết.
👉 Trường hợp này có thể bị xử lý theo Điều
126 vì phản ứng quá mức sau khi đã khống chế được người xâm phạm.
Ví dụ 2:
Chị C bị người
lạ kéo vào ngõ định cưỡng hiếp. C dùng dao đâm liên tiếp vào ngực người này
khiến tử vong.
👉 Nếu chứng minh được tình thế cấp bách,
hành vi phòng vệ tương xứng với mức độ tấn công → không phạm tội (phòng vệ
chính đáng).
8. Những tình tiết giảm nhẹ
Người phạm tội
theo Điều 126 thường được xem xét giảm nhẹ nếu:
- Phạm tội trong tình trạng tinh thần bị kích động;
- Bản thân không có tiền án, tiền sự;
- Chủ động khắc phục hậu quả;
- Hành vi bắt nguồn từ sự xâm phạm trái pháp luật
nghiêm trọng của nạn nhân.
Kết luận
Tội giết người
do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là tội danh được quy định để phân biệt
rõ với hành vi giết người thông thường.
Mục tiêu không phải để giết, mà là tự vệ, nhưng phản ứng vượt mức cần thiết,
gây hậu quả chết người.
0 Nhận xét