PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG

Pháp luật hình sự quy định “phòng vệ chính đáng” không phải chịu trách nhiệm hình sự. Vậy chúng ta hiểu thế nào là “phòng vệ chính đáng”, để khi rơi vào hoàn cảnh buộc phải tấn công lại tội phạm gây ra thiệt hại về sức khỏe, tính mạng mà vẫn có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Tại Điều 22, Bộ luật hình sự năm 2015 quy định:

“1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.”

Như vậy, để một hành vi tấn công được coi là “phòng vệ chính đáng” khi thỏa mãn các điều kiện như sau:

- Mức độ nguy hiểm của hành vi phòng vệ tương xứng với mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công.

- Hành vi phòng vệ phải xảy ra tức thì (về mặt thời gian) tại thời điểm hành vi tấn công được thực hiện – xét về mặt thời gian thì khoảnh khắc này là rất ngắn, nó không cho người phòng vệ có cơ hội để lựa chọn phương án ngoài việc thực hiện hành vi tấn công lại đối với người có hành vi xâm hại.

- Quyền và lợi ích được hành vi phòng vệ bảo vệ phải là quyền và lợi ích hợp pháp (như: tính mạng, sức khỏe, tài sản của cá nhân, tổ chức…).

- Hành vi phòng vệ chính đáng chỉ được phép gây thiệt hại cho chính người đang có hành vi xâm hại (Hành vi phòng vệ không được phép gây thiệt hại cho người thứ 3).

Việc các cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá, phân định “ranh giới, giới hạn cần thiết” trong phòng vệ chỉ là mang tính chất tương đối. Do đó, nếu gây thiệt hại rõ ràng vượt quá “giới hạn cần thiết” thì người phòng vệ vượt quá phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng sẽ được giảm nhẹ TNHS. Những trường hợp hành vi phòng vệ vượt quá không rõ ràng thì có thể không phải chịu trách nhiệm hình sự.